Baarlamaanku Ha Kala Doorto Badbaadinta Kursiga MW-naha & Dowladnimada Qaranka

Dr. Saciid Ciise Maxamuud — Madaxweynaha Soomaaliya wuxuu xilka ku yimid doorasho uu ku guuleystey oo uu ku helay inta badan codka kalsoonida Baarlamaanka. Beesha Caalamka iyo Qabiilada Soomaaliyeed midna kuma imaan kalsoonidooda iyo dadaalkooda.

Maqaallo Keydmedia Online
15 May 2014

Sidoo kale kuma uusan imaan rabitaanka shacabka oo codkooda ku soo doortay. Dibad iyo gudaba waa laga soo dhaweeyey doorashada madaxweynaha, mana aysan jirin beelo si gaara u caleemo saartay oo uu u dhaartay inuu xilka u haynayo waxqabadkooda iyo inuu magacooda ku joogo xaafiiska.

Madaxweynuhu wuxuu qaaday xil qaran oo waajibaadkiisu yahay gudashada fulinta howlaha lagu socodsiinayo maamulka dowlada. Marka ay timaado in madaxweynuhu uu ku guuleysan waayo kartida lagu gudanayo hogaaminta dowlada, waxaa eeda qaadaya madaxweynaha oo awoodi waayey inuu guto xilka loo doortay. Beelaha Soomaaliyeed, deriska, iyo beesha caalamka midna looma saarin karo kartixumida madaxweynaha iyo qorshexumada uu ku dayacay howsha loo doortay.

Soomaalida waxaa caado u ah in marka xil la gudan waayo oo ay timaado edeyn quseysa cida xilkeeda ka soo bixi weysey in aysan garqaadan cida ku fashilantay howsha laga sugayey, taas bedelkeedna shaqsiga xilka haya uu u tusiyo farta lagu soo godey iney muujineyso meel ka dhac lagu bahdilayo xilka ay heyso beeshiisa. Waxaad arkeysaa durbadiiba dhiilo wada saameysa beesha uu ka soo jeedo howlwadeenka xilka gudan waayey, iyaga oo iska dhaadhiciyey iney ujeedadu tahy in beeshooda wadar ahaan loo dan leeyahay oo loo soo jeedo waxyeeladooda.

Eeda baarlamaanku uu u soo jeediyey madaxweynaha oo ay ku dhaliileen kartixumo keentay inuu ku guuldareysto hogaaminta dalka waxey dhalisay beesha uu ka soo jeedo madaxweynuhu iney la yimadaan xintan lagu difaacayo kursiga madaxweynaha sida iney sharciyan wax ka tarayaan guuldarida lagu heysto. Inkastoo dood badan ay ka taagan tahay sida beeshiisu u maamulatay madaxtooyada, gobolka Banadir, ciidanka, dekedda, garoonka, safiirada, warbaahinta qaranka, qandaraasyada dowlada iyo kuwa shirkadaha shisheeyaha, haddana maanta doodaas ma taagna oo waxaa la doonayaa in la saxo hogaanka sare si ay u fududaato toosinta maamulida dowladaha ka jira gobolada dalka.

Sida muuqata marka la eedeeyey madaxweynaha wuxuu miciin biday inuu beesha uu ka soo jeedo kula dhex galgasho caqabada haysata si kicintooda ay u soo dedejiso xal. Sidoo kale waxaa isi soo taraya olole aan ku dhisneyn maagal oo lagu ceebeynayo masuuliyiinta aan taloxumada ku raacin tolkooda, halka laga soo dhaweynayo kuwa horkacaya naxliga oo adeegsiga magaca beesha dembiyo waaweyn horay ugu soo galay.

Waxaad ka argagaxeysa sida dadka loo rumeysiinayo in ereyo shirib ama guurow ah sida qaswade, nabaddiid, dowladiid, iyo argagixiso ay waxtar ka keeneyso hanjabaada loo soo jeedinayo kuwa diidan iscaburinta ka dhejirta beesha gudaheeda, kuwaas oo aan u fekereyn dhaqan qabiil laakiin ay hogaamineyso aaminsanaanta fikir siyaasadeed oo maslaxad durugsan leh.

Waxaa la yaab dhalisay markii odeyaasha baarlamaanka tala soo jeedintooda la dhinac maray, talowadaagna lala galay beesha si gabaad iyo difaac looga doonay ku tiirsanaanteeda. Haddii aad u fiirsato banaanbaxa uu soo abaabuley gudoomiyaha gobolka Banaadir iyo qiirada ay xambaarsaneed fariinta loo soo abaabuley isku soo baxa wuxuu ka turjumayaa taloxumo weyn iney heysato madaxweynaha iyo lataliyeyaashiisa. Dad masaakiina oo laga soo uruuriyey xaafadaha iyo dad lagu soo kiciyey qaab beeled kama turjumayaan codka shacabka ku nool Muqdisho oo si xora u cabiraya dareenkooda.

Dakhliga Muqdisho ka soo gala dekedda, canshuurta gobolka, iyo garoonka weli lama hayo xisaabteeda iyo sida loo isticmaalo dhab ahaan, haddii cid ku takrifashay cunideeda waxaa dhaliisheeda iska leh cida heyb ahaan u maamulata gobolka. Dadka ku nool Muqdisho waxey faa