Faalkii ShiIkhul Kulli // Felegow run sheeg – Fooxow run sheeg – Faalow run sheeg

Abdulkadir Osman “Aroma” - (KON) - Cali iyo cambaro ayaa labaatan jir isku guursaday waxaa jirkooda ku duxay caashaq dhiigga iyo dhuuxa ku milmay. Waxay noqdeen qoys maal adduun, mood iyo noolba Alle ku galladay, waxaa Alle dhacaankooda ka beeray oo ay isu dhaleen 10 wiil iyo 5 gabdhood oo wada hanaqaaday, Alle-na ku mannaystay xoolo iyo ubad.

Faallo Keydmedia Online
6 May 2013

Waa sida dhaqanku yahay ee carruurtii qof kasta jees gaar u degay buu noqday, aabbe iyo hooyo-na waa laga guuray. Waxaa isku soo haray odaygii iyo afadiisii oo aan haysan ubad ay weheshadaan, dabadeed Cali ayaa jeclaystay in xaaskiisa Cambaro ay dhasho mataano loogu waqlalo “Ladan iyo Looyaan oo noqda guro-dambeed”.

Dhowr habeen saqdii dhexe salaatulleylkii ayuu sacabada doogtay kuna dheeraaday Alle bari ujeedadiisu tahay Allow aniga iyo Cambaro naga dhex beer Ladan iyo Looyaan aan weheshano oo mustaqbaka noqda halyeeyo lagu hirto oo haybadooda geyiga oo dhan laga tixgeliyo.

Alle barigii Cali ugu duceystay “Ladan iyo Looyaan” ma noqon aqbal iyo ijaabo. Cali ma quusan wuxuuna wanan gaada balaxoobey u loogay culumo laga tuf qaato oo duraamo kadib qoyska ugu duceeyey mataano “Ladan iyo Looyaan”, taasna samada lagama aqbalin. Cambaro oo  gugii 70-tanaad u buuxsamey riximkeeda Alle uur cusub kuma beerin, xaylkii astaanta uurka ahaana waaba laga waayey.

Cali iyo Cambaro oo aan marnaba ka quusan deeqda Eebbe, waxay galeen safar dheer oo lagu soo wareegay qubuuraha la siyaarto, waxayna sharad kasoo galeen xarigna ku xirteen qabuuraha kala ah: Sh. Cali Maye, Sh. Aweys, Sh. Ooyaaye, Sh. Nuur Xuseen, Sh. Biyamaalow, Sh. Murjaan, Sh. Maana-muufo, Sh. Abbaay Sitiyeey, Sh. Berkaan, Sh. Maadey, Sh. Farxaani, Sh. Xintire, Sh. Seylici, Sh. Aw Barqadle, Sh. Xuseen Baali-yaalle iyo ugu dambeystii Sh. Ferji oo qabrigiisa ay ka dhisan tahay dhagax ay ku fariistaan haweenka ubad doonka ah. Qabuurahaas sharadkii lala galay, xargihii lagu soo guntay iyo ciiddii laga soo cantoobsaday, midna wax ma tarin oo Cambaro uur ma yeelan. Rejadiina waxay ku biyo-shubatay ‘islaan dhaliweyday Aleelo ku waalatay’.

Irdo jiqa iyo albaabo xiran iyo rejo la’aan ayaa muuqatay, talo waa cadaatay tan oo kalena lama fileyn. Cali iyo cambaro waxaa loo sheegay inuu jiro nin ku xeeldheer “faalka iyo felegga, cilmi qeybkana wax weyn ka yaqaan” oo la yiraah Shiikhul Kulli. Faaliye Shiikhul Kulli si fudud looma helo oo wuxuu u kala gooshaa gees-ka-gees geyiga Soomaalidu degto, daanta woqooyi degmada Ciise Madoobe ilaa daanta Koofur Galbeed degmada Reendiinle.

Faaliye Shiikhul Kulli waa Sh. Cabdulqaadir Jeylaani oo kale oo dhulka taako-taako ayuu u jooga, meel walbana xaadir buu ku yahay, haweenka iyo humbaniduna aad bey u jecel yihiin oo faalkiisa u aaminsan yihiin. Cali iyo Cambaro ayaa galab casir-liiqii cir-gaduud maqrib ka hor u yimid Shiikhul Kulli, toyasho wareysi kadib waxay u sharraxeen muraadkooda oo ah in Cambaro dhasho mataano “Ladan iyo Looyaan” loogu waqlalo.

Shiikhul Kulli jawaabtii lama daahin oo si degdeg ah ayuu fooxa idanka ugu riday, dhulkana faraha ugu mudmuday. Shiikhul Kulli wuxuu Cali weydiiyey Cambaro da’deeda. Cali wuxuu yiri Cambaro oo ifka timid abaarti cagweyn, deyrtii duumaale ee ka dambeysay, gugii yaxoob dheere ee ku xigay, 73 sano ayaa u go’day.

Shiikhul Kulli fooxii iyo faalkii ayuu ku laabtay, waxaana u soo baxay “xayl go’ay kadib xubbi carruur lagu dhalo ma jiro” wuxuuna yiri cillad haweenka u gaar ah oo la yiraah “menopause” xayl la’aan ayaa asiibey ee Cambaro carruur dhalimeysee “Alle iyo Awliyadiisa eed ha-dhex dhigin”.

Haweeney 73 jir carruur mataano ha dhasho waa damac waalli daran ah, waa 80 jir ku duceystay Allow dib ii abuur oo labaatan jir iga dhig, waa damiir xumo doqonnimo cuskan, waa riyo maalmeed iyo rejo meehanaaw. Sebenka fowdada siyaasiyiinta Soomaalida waxaa asiibey cudur la mid ah caashaqii Cali iyo Cambaro ku calmadeen maatanaha “Ladan iyo Looyaan”. Walow dhowr dumar ah damacaasi galay, siyaasi beeleed 50 nin sare u dhaafay ayaa caashaqay jagada madaxweyne, nin kasta tuulada tolki dego ayuu durbaan ka tumay, wuxuuna sheegtay madaxweyne aan maamul iyo manfac midna lahayn. Sheegashada xilka madaxweyne xad-dhaaf bey noqotay, malaha wax xun oo laysku caayo ayey mardhow noqon doontaa.

Ragga ku waashay mar i dhaha madaxweyne waxaa ugu daran qurbajoogta maqaayadaha fadhi-ku-dirirka ka sheekeysa. Geedigii dhul Gaalo lama mahadin, haweenkii awood badan bey yeesheen waxayna la wareegeen kaalintii ragga. Haweeney hinaastay ayaa albaabka ka xiratay odaygii, dharkiisii oo bac-madow ku jira ayey dibedda u dhigtay. Ninkii oo dantu baday inuu bac-madowda tuurta saarto ayaa isla hadlay kuna geeraaray (mar haddaan waayey marwo suubban mirihii jannada, ma waxaan waayey madaxweyne beeleed iyo haween ii mashxarada)

Ragga sheegta xilka madaxweyne iyo kuwa damacaasi ku jiro ee weli u xusulduubaya waxay maqleen inuu jiro caalim la yiraahdo faaliye Shiikhul Kulli oo la weydiiyo sida loo noqdo madaxweyne waara iyo muraad adduunyo oo dhan. Faaliye Shiikhul Kulli oo dhulka taako-taako ugu jira meel kastana xaadir ku ah, raggii madaxtinimada doonayey ee ku waashay mar i dhaha madaxweyne, saf dheer bey u galeen, nin kasta wuxuu ku dadaaley inuu sheekha ka farxiyo si uu muraadkiisa ku helo, gobollada woqooyi ayaa fooxa iyo faalka laga soo billabay, waxaana ku horreeyey hoggaamiyaha geesta woqooyi geyiga Soomaalidu degto:

Hoggaamiyaha: “Belbela iyo Buurta-dheer”: ayaa billaabay oo yiri sheekh fooxa ku rid faalkana dhig.

Shiikhul Kulli: markuu felegga eegay, fooxana ku riday, dhulkana ka faaliyey wuxuu yiri; waxaa kusoo baxay (Akowkii Baanku waa buuxsamee, Alle ka cabsoo aakhiro ka feker)

Hoggaamiye: sheekh hantideyda xisaabi laguma oran ee waxaasi faal maahee ku noqo oo beyd sax ah sheeg.

Shiikhul Kulli: waxaa kusoo baxay (cimaamad cas, wiil afduuban iyo calan madow ayaa mucaaradka dhex taagan ee digtoonaw)

Hoggaamiye: kumanyaal ciidan shisheeye ah ayaa dalka jooga oo cid wax iga qaadi kartaa ma jirtee waxaasi faal maahee ku noqo oo beyd sax ah sheeg.

Sheekhul Kulli: waxaa kusoo baxay (ciidammada shisheeye fisqi iyo AIDS bey soo kordhiyeen)

Hoggaamiye: laga soo billaabo 1991 maal iyo maskaxba waan gelinay xallinta mushkiladda Koonfurta, welina fari kama qodna dhibaatadii ee sidee looga siraad koraa bal taas sheeg.

Sheekhul Kulli: waxaa kusoo baxay (burburka Banaadir waa baraaraha Belbela ee naxariiso oo noqo dilaal ka mici qabow shisheeyaha).==

Barasaabka: “Godey iyo Gaashaamo” ayaa ku xigsaday oo yiri sheekh fooxa ku rid faalkana dhig.

Shiikhul Kulli: Waxaa kusoo baxay (wadajir iyo midnimo waa wedkii dili lahaa Beesha Galbeed)

Barasaab: eegga 30 malyuun meel laysuguma keeni karo ee waxaasi faal maahee ku noqo oo beyd sax ah sheeg.

Shiikhul Kulli: waxaa kusoo baxay (Beesha Galbeed haka qaraab doonato: Adis Ababa, Nairobi, Kismaayo, Xamar, Garoowe & Hargeysa; oo yaan meelnaba lagu qadin)

Barasaab: waxaasi faal maahee ku noqo oo miyaan Beesha Galbeed xataa qado ku lahayn Marsada Belbela?

Shiikhul Kulli: waxaa kusoo baxay laba beyd oo isbarkan (libaax anteeno dheer ayaa Belbela jooga oo aad u feejigan, lagama yaabo in Beesha Galbeed dilaal ka hesho iyo meeris gabay oo leh “Balaf waxaan ku haystaa, beri inuu waraabuhu, dameeraha ka baqan jiray”)

Barasaab: guri kastoo geeska Afrika ku yaal Beesha Galbeed waa inay miraaftoo miriqshaaleyso, waxaadna leedahay Beeshu waxba kama helaayo Marsada Belbela, awoowgi Alle naar waxaad tahay sixiroole aan faal aqoone na dhaaf.

Horjoogaha: “Harawo iyo Hariirad” ayaa ku xigsaday oo yiri sheekh fooxa ku rid faalkana dhig.

Shiikhul Kulli: waxaa kusoo baxay (Soomaaliya maahan qashin-qubkii qurbe-joogta iyo fuley qaxay meeluu ka qaraabto)

Horjooge: Barfasoor Af-Ingiriis yaqaan oo indhaha ummad u fura hadduu yimid ixsaankii ma eed buu dhalay, fadlan ku noqo faalka oo sheeg hoggaamiyaha xilka ku habboon.

Shiikhul Kulli: waxaa kusoo baxay (qurbe-joog hawlgab ah Soomaaliya kama helo hoggaamiye qaran, waase ka heli karaa garoob xusul-baruur ah oo go